Co naprawdę wiemy o cyfrowych umiejętnościach uczniów?

- Liczba godzin przed ekranem wcale nie gwarantuje wysokich kompetencji, a samoocena uczniów często nie pokrywa się z ich faktycznymi umiejętnościami - wynika z najnowszej analizy Instytutu Badań Edukacyjnych - Państwowego Instytutu Badawczego.

W dobie szybkiej transformacji cyfrowej dostęp do sprzętu i internetu już nie wystarcza. Ważniejsze okazują się odpowiednie kompetencje, które pozwolą młodym ludziom poruszać się pewnie i bezpiecznie w cyfrowym świecie. Niestety odpowiedź na pytanie o poziom kompetencji cyfrowych polskich uczniów utrudnia fakt, że ostatnie międzynarodowe badanie ICILS, uznawane przez Unię Europejską za najbardziej rzetelne źródło danych, przeprowadzono w Polsce w 2013 roku. Od tego czasu cyfrowy świat zmienił się radykalnie – ale czy zmieniły się też umiejętności młodych ludzi?

Analiza danych z ICILS 2013 pokazała, że:

najlepiej radzą sobie uczniowie korzystający z technologii umiarkowanie często,
dziewczęta mają wyższe wyniki niż chłopcy, ale oceniają się gorzej i rzadziej wybierają techniczne ścieżki kariery,
kompetencje cyfrowe nie rozwijają się „same” – wymagają świadomego wsparcia, szczególnie w szkole.

Co więcej, doświadczenia innych krajów, które uczestniczyły w kilku edycjach ICILS, są niepokojące – mimo coraz większej obecności technologii w życiu młodych ludzi, ich kompetencje często spadają.

Analizie poddano dane z międzynarodowych badań edukacyjnych ICILS, ICCS, PISA, TIMSS oraz PIRLS. W badaniu PISA 2022 większość dyrektorów i nauczycieli deklarowała, że szkoły uczą m.in. oceny wiarygodności źródeł internetowych. Jednak mniej niż połowa uczniów potwierdza, że faktycznie zdobyła tę umiejętność w szkolnych murach. To pokazuje, jak duża część edukacji cyfrowej przenosi się poza szkołę – i jak ważne jest, by szkolne działania były widoczne i skuteczne.

Dlaczego to ważne?

Dziś dostęp do internetu i sprzętu to dopiero początek. Kluczowe są kompetencje, które pozwalają bezpiecznie i świadomie korzystać z technologii. To umiejętności, które nie rozwijają się automatycznie – trzeba je świadomie kształtować.

Dlatego eksperci IBE - PIB podkreślają, że Polska pilnie potrzebuje nowych badań, w tym ICILS 2028, aby opracować skuteczną strategię rozwijania kompetencji cyfrowych uczniów. Szkoła powinna pełnić istotną rolę w ich rozwijaniu – szczególnie w zakresie bezpieczeństwa w sieci, prywatności, higieny cyfrowej, bezpiecznego i etycznego korzystania z internetu czy też krytycznej oceny informacji. Te kompetencje nie kształtują się podczas codziennego korzystania z technologii, lecz wymagają świadomego, systemowego wsparcia.

Pełna analiza, wraz z rekomendacjami dla polityki edukacyjnej i szczegółowymi danymi, jest dostępna w naszej Bibliotece.