Czy miejsce, w którym znajduje się szkoła podstawowa, wpływa na dalszą ścieżkę edukacyjną uczniów? Najnowsze analizy pokazują, że nawet przy podobnych wynikach egzaminów uczniowie z dużych miast mają znacznie większe szanse na naukę w prestiżowych liceach niż ich rówieśnicy ze wsi.
Czy lokalizacja szkoły podstawowej może decydować o tym, kto trafi do prestiżowego liceum? To pytanie postawili autorzy artykułu opublikowanego w kwartalniku EDUKACJA, analizując związek między czynnikami przestrzennymi a szansami edukacyjnymi uczniów i uczennic w Polsce.
Badacze sprawdzili, w jakim stopniu miejsce ukończenia szkoły podstawowej wpływa na dostęp do najbardziej renomowanych liceów ogólnokształcących. W analizach uwzględniono nie tylko wyniki egzaminacyjne, ale także migracje uczniów, płeć, cechy indywidualne oraz dostępność liceów w danym powiecie. Dzięki temu możliwe było wyodrębnienie znaczenia samej lokalizacji szkoły.
Nierówności powiązane z kontekstem przestrzennym
Wyniki są jednoznaczne. Uczniowie uczęszczający do szkół podstawowych w dużych miastach (powyżej 100 tys. mieszkańców) mają – przy porównywalnych osiągnięciach edukacyjnych – od siedmiu do dziesięciu razy większe szanse na naukę w prestiżowych liceach niż ich rówieśnicy ze szkół wiejskich. Oznacza to, że nierówności w dostępie do elitarnych ścieżek edukacyjnych nie wynikają wyłącznie z indywidualnych zdolności czy wyników egzaminów, ale są silnie powiązane z kontekstem przestrzennym.
Autorzy zwracają uwagę, że takie mechanizmy mogą utrwalać długofalowe nierówności społeczne i edukacyjne. W artykule przedstawiono również rekomendacje dotyczące polityki oświatowej, które mogą ograniczać wpływ miejsca zamieszkania na edukacyjne wybory i szanse młodych ludzi.
Kim są autorzy publikacji?
Dr hab. Roman Dolata, profesor uczelni, specjalizuje się m.in. w pomiarze edukacyjnym, ewaluacji instytucji edukacyjnych oraz badaniach nad nierównościami społecznymi w edukacji. Uczestniczył także w realizacji międzynarodowych badań PISA, PIRLS i TIMSS prowadzonych w Polsce przez IBE PIB.
Dr hab. Barbara Murawska zajmuje się społecznymi aspektami funkcjonowania dzieci w edukacji oraz ewaluacją procesu kształcenia.
Dr Aleksandra Jasińska-Maciążek jest kierownikiem Zespołu Badań Ilościowych i Eksperymentalnych IBE PIB oraz pracuje na Wydziale Pedagogicznym UW.
Zachęcamy do zapoznania się z pełnym artykułem oraz rekomendacjami autorów, które stanowią ważny głos w debacie o równości szans w polskim systemie edukacji.