Szkoła dostępna dla wszystkich

Edukacja wysokiej jakości dla wszystkich jest przedmiotem zainteresowania szerokiej grupy jej twórców, realizatorów i odbiorców. Ciągłe poszukiwania naukowe, innowacyjne i wdrożeniowe ukierunkowane są na projektowanie procesów edukacyjnych odpowiadających na potrzeby zmieniającego się podmiotu, ale także na globalne zmiany społeczne i światowe. Głównym liderem zmian w edukacji są dyrektorzy, którzy już w momencie przystępowania do konkursu na to stanowisko zobligowani są do zaprezentowania koncepcji funkcjonowania i rozwoju szkoły. Dlatego warto podjąć refleksję nad sposobem zarządzania placówką, której głównym celem jest wszechstronny, indywidualny rozwój człowieka. Aby ułatwić namysł nad procesem tworzenia współczesnej szkoły, z jednej strony przybliżono dyrektorom szkół i przedszkoli założenia teoretyczne dotyczące zarządzania strategicznego umieszczonego w kontekstach edukacyjnych, z drugiej zaś pokazano rozwiązania praktyczne opisywane i wdrażane w wielu instytucjach/organizacjach oraz zwrócono uwagę na to, że każdy może stać się liderem zmiany w swoim środowisku, korzystając z wielu sieci wsparcia lub tworząc te sieci samodzielnie.

Napływ uchodźców z Ukrainy, spowodowany wybuchem wojny, odmienił sytuację szkoły na wielu poziomach. Zmiany dotyczą wszystkich interesariuszy systemu oświaty w Polsce. Choć poradnik odnosi się do problematyki oceniania i klasyfikowania uczniów, to nie można przy tym nie wspomnieć o warunkach, jakie każda placówka powinna spełnić, aby uczniowie mogli bezpiecznie zdobywać wiedzę i umiejętności. Dlatego najpierw należy zacząć od ich wsparcia w zakresie różnic kulturowych oraz osobistej, trudnej sytuacji życiowej. Z analizy dokumentów Ministerstwa Edukacji Narodowej i prawa oświatowego wynika, że nauczyciel ma dużą autonomię w ocenianiu oraz nie jest zobowiązany do stawiania dużej liczby ocen. Ponadto nie ma wytycznych co do sposobów informowania ucznia o jego postępach. Pracując w zespole nauczycielskim, może wypracować zarówno przyjazne formy sprawdzania wiedzy i umiejętności, jak i granice czasowe, w których uczniowie mogą wyrównywać treści programowe. Ważne wskazówki daje też dokument określający warunki realizacji podstawy programowej, jakim jest Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty. Zgodnie z art. 44c ust. 1 tej ustawy „nauczyciel jest obowiązany indywidualizować pracę z uczniem na zajęciach edukacyjnych odpowiednio do potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych ucznia”. Powyższe zalecenia wskazują, że podstawa programowa jest bazą, z której nauczyciel korzysta, biorąc pod uwagę możliwości ucznia. Dyrektor szkoły, wspomagając wysiłki nauczycieli, organizuje różne formy pracy w gronie pedagogicznym, tak aby wspólnie wypracowywać wewnętrzne modele szkoły wielokulturowej i wielonarodowej. W niniejszym opracowaniu przedstawiono te metody oraz praktyczne rozwiązania, jak z pozycji dyrektora realizować zadania szkoły w procesie kształcenia, oceniania i klasyfikowania uczniów z doświadczeniem migracyjnym.

Skutecznym sposobem zwiększania możliwości szkoły w dążeniu do implementacji założeń edukacji włączającej oraz zapewnienia dostępności do niej wszystkim uczniom w procesie uczenia się i nauczania jest współpraca osób i instytucji zaangażowanych w ten proces. Na poziomie zarówno krajowym, jak i lokalnym współpraca ta powinna przebiegać w wewnętrznych środowiskach szkół/przedszkoli, a także w szeroko rozumianym otoczeniu, z wykorzystaniem zasobów podmiotów zewnętrznych, które mogą wspierać ich działalność. Jednym z nich jest poradnia psychologiczno-pedagogiczna (PPP), która w ramach swoich zadań statutowych w sposób komplementarny może wzmacniać działania szkoły w tworzeniu środowiska sprzyjającego inkluzji. Celem publikacji jest zaprezentowanie możliwości współdziałania szkoły/ przedszkola z PPP w zakresie rozwijania zasobów na rzecz edukacji dostępnej dla wszystkich uczniów.

Szeroko pojęte wsparcie dotyczy wielu obszarów życia, w związku z tym realizowane jest w różnych środowiskach, m.in. rodzinnym, szkolnym, zawodowym, społeczności lokalnej. Jest splotem oddziaływań wielu czynników, dlatego w praktyce pozostaje w polu działania instytucji oświatowych, wsparcia społecznego oraz ochrony zdrowia, zarządzanych przez różne resorty. W efekcie procesy diagnozy i zaspokajania potrzeb realizowane są nierzadko równolegle przez kilka niewspółpracujących ze sobą instytucji. Najogólniej ujmując – jak pokazują polskie doświadczenia – proces oceny i realizacji potrzeb na poziomie lokalnym (dotyczący wspierania dzieci, uczniów i ich rodzin) jest realizowany w podziale sektorowym. Własne narzędzia posiada ochrona zdrowia, pomoc społeczna i oświata. Nie ma standardów międzysektorowego zarządzania wskazanym procesem. Występuje ono lokalnie, ale niestety nie jest ogólnokrajową normą. Rozproszenie sektorowe wsparcia prowadzi do jego niższej trafności oraz efektywności, w tym finansowej, co stanowi istotny bodziec do zmiany ukierunkowanej na budowanie spójnych, lokalnych modeli wsparcia międzysektorowego. Celem opracowania jest zaprezentowanie koncepcji wsparcia międzysektorowego ze szczególnym uwzględnieniem roli przedszkola / szkoły ogólnodostępnej. Ponadto zamiarem Autorów jest przekazanie podstawowych informacji o uwarunkowaniach jakości omawianego wsparcia oraz o procesach jego wdrażania i możliwych barierach utrudniających budowanie lokalnego systemu wsparcia międzysektorowego.

Forum Eksperckie „Współpraca bez granic – nauczyciele na rzecz wsparcia dzieci i młodzieży z doświadczeniem migracji i uchodźstwa” to spotkanie ekspertów, specjalistów, nauczycieli i przedstawicieli organizacji pozarządowych zorganizowane w ramach projektu UNICEF „Szkoła dostępna dla wszystkich” (Accessible School for All), które odbyło się w dniu 27.06.2024 r. Podczas wydarzenia zostały przedstawione ważne i aktualne zagadnienia związane z edukacją włączającą oraz międzykulturową, w której potrzeby uczniów i uczennic z doświadczeniem migracji są rozpoznawane i zabezpieczane odpowiednimi działaniami dydaktycznymi, wychowawczymi i specjalistycznymi. W spotkaniu udział wzięli przedstawiciele MEN, UNICEF i Instytutu Badań Edukacyjnych, którzy wprowadzili uczestników w problematykę wielowymiarowych, uwzględniających aspekt edukacyjny, psychospołeczny i organizacyjny, działań podejmowanych na rzecz wspierania tej grupy uczniów i uczennic.

Publikacja powstała jako odpowiedź na szybko ewoluujące wymagania środowiska edukacyjnego w kwestii wspierania zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży oraz tworzenia efektywnej kooperacji między szkołą a domem. Została przygotowana w odpowiedzi na potrzeby i oczekiwania nauczycieli/ nauczycielek oraz rodziców, zidentyfikowane podczas szkoleń i konsultacji przeprowadzonych w ramach projektu „Szkoła dostępna dla wszystkich”, realizowanego przez Instytut Badań Edukacyjnych we współpracy z UNICEF i Ministerstwem Edukacji Narodowej. Publikacja pełni funkcję przewodnika dla specjalistów prowadzących spotkania i warsztaty dla nauczycieli i rodziców uczniów jak i poradnika, zawierającego cenne wskazówki, z których mogą skorzystać uczestnicy tych spotkań. W pierwszej części omówione są zagadnienia kierowane do nauczycieli i nauczycielek dotyczące radzenia sobie z trudnymi zachowaniami uczniów i uczennic, skutecznej komunikacji z rodzicami oraz zapobiegania wypaleniu zawodowemu. Druga część – przeznaczona dla rodziców – jest poświęcona omówieniu psychospołecznego funkcjonowania uczniów/uczennic w okresie adolescencji, uzależnień behawioralnych oraz kryzysów pojawiających się u uczniów i uczennic w wieku szkolnym. W publikacji zamieszczono treści teoretyczne, ćwiczenia, pytania do refleksji, materiały pomocnicze, a także wskazówki dotyczące prowadzenia zajęć w sposób angażujący i dopasowany do grupy docelowej.

Od 2022 roku skala zjawiska migracji gwałtownie wzrosła, generując wyzwania dla polskich szkół dotyczące pracy z uchodźcami z Ukrainy. Podstawową barierą był brak znajomości języka polskiego przez uczniów, a także różnice programowe pomiędzy polskimi i ukraińskimi systemami oświaty. Powodowały one, że uczniowie często trafiali do niższych klas, aniżeli wynikało to z ich wieku, lub powtarzali klasę z powodu trudności szkolnych generowanych przez barierę językową. Dodatkowo sytuację utrudniał ograniczony zasób rozwiązań systemowych skierowanych zarówno na wsparcie nauczycieli, jak i integrację dzieci polskich oraz tych z biografią migracyjną.

Program Rozwijania Kompetencji Międzykulturowych „Przygody Innego” stanowi próbę odpowiedzi na realne potrzeby związane z przemianami dokonującymi się we współczesnym świecie, w którym coraz bardziej uwidaczniają się różnice – na wielu płaszczyznach funkcjonowania człowieka. Jego głównym celem jest wspieranie procesu przygotowania dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym do kontaktów z Obcymi i Innymi, głównie poprzez doświadczanie sytuacji umożliwiających zrozumienie osób, które ze względu na różne cechy (biologiczne, społeczne, ekonomiczne, kulturowe) mogą być postrzegane jako różniące się od większości.

Ми усвідомлюємо, що початок навчання в новій освітній системі може бути великим викликом, тому пропонуємо Вам «Довідник із польської системи освіти» (надалі скорочено – Довідник). Це посібник, призначений для нових учнів польських шкіл і дитячих садків. Завдяки ньому Вам буде легше зрозуміти принципи роботи закладів освіти у Польщі та сповна користуватися їхніми послугами. Сподіваємося, що завдяки цьому матеріалу процес набору в дитячі садки та школи стане більш зрозумілим, такі документи, як висновок чи рішення про необхідність спеціального навчання, – простішими, а система оцінювання – прозорі.

Czy są Państwo dyrektorami/dyrektorkami szkoły, do której nie chodzą jeszcze uczniowie z doświadczeniem migracji, ale zastanawiają się Państwo, w jaki sposób się do tego przygotować? A może takie osoby dołączyły już do placówki i potrzebują Państwo informacji dotyczących zarządzania wielokulturową szkołą, wsparcia oraz nowych pomysłów związanych z tym, w jaki sposób lepiej zarządzać szkołą, która zmienia się kulturowo lub zorganizować naukę osobom z doświadczeniem migracji? Jeśli tak, to ta publikacja jest dla Państwa.