Uczenie się dorosłych w Polsce. Raport tematyczny z badania PIAAC 2023

Tylko 21% dorosłych w wieku 25–65 lat w Polsce uczestniczyło w ciągu roku w jakiejkolwiek zorganizowanej formie edukacji - wynika z najnowszego raportu Instytutu Badań Edukacyjnych – Państwowego Instytutu Badawczego. To jeden z najniższych wyników wśród 13 krajów wybranych do porównań.

Międzynarodowe Badanie Umiejętności Dorosłych PIAAC to ważne uzupełnienie wiedzy o edukacji dorosłych w Polsce. Niedawno poznaliśmy raport tematyczny “Umiejętności na polskim rynku pracy”, teraz publikujemy wyniki raportu “Uczenie się dorosłych w Polsce”. Wynika z niego, że udział w zorganizowanych formach uczenia się dorosłych w Polsce w dużej zależy od decyzji pracodawców. Są to zazwyczaj krótkie szkolenia w miejscu pracy, a uczestnictwo wynika raczej z obowiązku niż z osobistej inicjatywy. Taki model nie odpowiada na wyzwania związane z cyfrową i zieloną transformacją.

Kto ma dostęp do edukacji, a kto zostaje w tyle?

Raport wskazuje na poważne nierówności w dostępie do edukacji pozaformalnej, czyli zorganizowanych aktywności edukacyjnych poza szkołą. Osoby z wyższym wykształceniem uczestniczą w nich niemal czterokrotnie częściej niż osoby z wykształceniem zasadniczym zawodowym. Rzadziej uczestniczą też w szkoleniach osoby niezatrudnione, powyżej 55. roku życia oraz z niższym kapitałem kulturowym. Większość Polek i Polaków deklaruje, że nie widzi potrzeby uczenia się – co stanowi jedno z głównych wyzwań dla rozwoju edukacji przez całe życie w Polsce.

Nieformalne uczenie się w pracy – niewykorzystany potencjał

Uczenie się poprzez pracę to jeden z kluczowych sposobów rozwijania kompetencji. Regularne podejmowanie takich aktywności (np. uczenie się nowych rzeczy, bycie na bieżąco, uczenie się przez działanie) raz w tygodniu lub częściej deklaruje jedynie 16% pracujących – to wynik znacznie niższy niż w większości krajów OECD.

Wnioski dla polityki publicznej

Z raportu wynika, że skuteczna polityka rozwoju kompetencji dorosłych nie może się ograniczać do finansowania szkoleń. Kluczowe znaczenie ma budowanie trwałej kultury uczenia się, wzmacnianie motywacji oraz przełamywanie barier strukturalnych – szczególnie wśród grup defaworyzowanych. Chodzi o działania długofalowe, które włączają edukację dorosłych w szerszy kontekst rozwoju społecznego i gospodarczego.

Dane, które się uzupełniają

Wyniki badania PIAAC stanowią ważne uzupełnienie wiedzy o edukacji dorosłych w Polsce – obok takich źródeł jak europejski Adult Education Survey (AES), krajowy Bilans Kapitału Ludzkiego (BKL) czy pogłębione Badanie Uczenia się Dorosłych prowadzone przez IBE PIB. Każde z tych badań ma swoje mocne strony i ograniczenia. PIAAC jako jedyne w Polsce sprawdza rzeczywiste kompetencje dorosłych, co pozwala lepiej zrozumieć, jak poziom umiejętności wiąże się z aktywnością edukacyjną i zawodową. Jak pokazano w raporcie, dla pełniejszego obrazu warto zestawiać wyniki różnych badań, pamiętając o różnicach w ich metodologii i przyjmowanych w nich definicjach.

Zachęcamy do lektury wszystkich zainteresowanych edukacją dorosłych, rynkiem pracy oraz wyzwaniami transformacyjnymi – od badaczy i ekspertów po decydentów, pracodawców i instytucje publiczne.