Kwartalnik Edukacja 04/2023

DOI: 10.24131/3724.230408

This special issue of Edukacja is devoted to the analysis of large-scale assessments (LSAs), which play a vital role in monitoring and comparing educational outcomes across populations, contexts, and time. LSAs provide education researchers and policymakers with an indispensable resource, offering robust empirical data to diagnose systemic challenges, identify inequalities, and design targeted interventions. The volume showcases contributions based on both international LSA programs—such as PISA (Programme for International Student Assessment), TIMSS (Trends in International Mathematics and Science Study), PIAAC (Programme for the International Assessment of Adult Competencies), TALIS (Teaching and Learning International Survey) and ICCS (International Civic and Citizenship Education Study)—as well as national-level assessments inspired by international large-scale assessment, such as TICKS (Tests for International Comparisons of Knowledge and Skills). Whether coordinated by organizations like the OECD or the IEA or developed within individual countries, these studies offer complementary perspectives on learners’ knowledge, skills, attitudes, teachers’ views and practices, and the learning environments.

Pobierz plik PDF

DOI: 10.24131/3724.230406

Abstract

This article presents an analysis of the environmental attitudes and behaviours of Polish 8th-grade students as well as their intentions regarding engaging in pro-environmental actions in the future, examining their associations with gender, socioeconomic status (SES), and civic knowledge. Drawing on data from the International Civic and Citizenship Education Study (ICCS 2022), the analysis explores students’ concerns about environmental threats, their views on environmental protection, reported pro-environmental behaviours including consumer behaviours, and students’ expected future engagement in environmental activities. While most students perceive environmental issues as a significant threat to the future of the world, climate change is less frequently identified as a major problem compared to other environmental threats. Additionally, significant differences in perceptions are observed depending on students’ socio-economic status and level of civic knowledge. The analysis indicates that girls demonstrate more pro-environmental attitudes and are more likely to report engaging in pro-environmental practices than boys, and demonstrate greater willingness to engage in environmental efforts in the future. The relationship between SES and environmental attitudes and behaviours is more complex—significant differences are mainly observed in attitudes and only in certain behaviours, for example they do not appear in consumer practices or students’ declarations regarding future environ- mental engagement. A higher level of civic knowledge is generally associated with greater care for the environment and more frequent declarations of engaging in pro-environmental behaviours, though some contradictions emerge, particularly regarding economic priorities and consumer choices. The article emphasises the importance of fostering a sense of responsibility for the environment among children and youth, rather than relying on fear-based approaches. It also highlights the need for educational initiatives in the environmental area, particularly those targeting boys and addressing disparities between students from different socio-economic backgrounds.

Pobierz plik PDF

Pobierz aneks PDF

DOI: 10.24131/3724.230407

Abstract

Building on evidence that contextual factors shape teacher outcomes, this study analysed TALIS 2018 data from six Central and Eastern European countries to compare the relative influence of school climate and socioeconomic status (SES) on teacher job satisfaction and occupational well-being. Multigroup structural equation models revealed that school climate—particularly distributed leadership, measured by stakeholders’ (staff, students, and parents) participation in decision-making—explained substantially more variance in both satisfaction and well-being than an aggregate school SES measure. Positive teacher–student relationships also contributed to higher satisfaction, whereas elevated work-related stress—most strongly predicted by a negative disciplinary climate and, unexpectedly, by weaker stakeholder participation—served as the primary detractor. Although higher SES schools showed a modest direct boost in teacher satisfaction, SES was unrelated to stress levels or climate quality. Cross-country comparisons indicated that the strength of these associations, especially for distributed leadership, varied markedly by national context. These findings suggest that participatory governance, strengthening classroom relationships, and targeting disciplinary supports may enhance teacher well-being.

Pobierz plik PDF

Pobierz aneks PDF

DOI: 10.24131/3724.230401

Abstract

This paper reveals how students’ preferences for learning strategies covering different dimensions of the learning process, including mode of delivery, assessment, individual learning practices, and class organization, change over the time left until high-stakes exams are taken. We used data from the TICKS 2021 study covering high school students’ preferences. Results show that the anticipation of upcoming high-stakes exams impacts students’ preferences for learning strategies and classroom organization. As the exam date approaches, students increasingly prioritize effective learning methods, although not all the differences revealed in class organization attributes were found to be statistically significant. Secondary school students taking exams in the survey year indicated that they would devote an additional 3.9 hours per week to in-person learning over remote. Those with exams the following year would commit just 0.15 extra hours, while students with exams two years away would forgo 0.4 hours of free time to choose remote over in-person classes. Students closest to their exams were also willing to sacrifice twice as much free time to avoid group work and attend teacher-led classes compared to those with one more year left, and over three times more than those with two more years remaining. Notably, their preferences regarding external factors, such as the organization of classes, were more likely to shift than their preferences for their own learning practices.

Pobierz plik PDF

Pobierz aneks PDF

DOI: 10.24131/3724.230402

Streszczenie

U osób dorosłych niska umiejętność czytania może wiązać się z ekonomicznymi, prawnymi i zdrowotnymi konsekwencjami. Według badania PIAAC z 2012 roku problem ten dotyczy niemal co piątej osoby dorosłej w Polsce. Takie osoby mogą mieć trudność z rozumieniem nawet prostych tekstów napisanych codziennym językiem. Pomimo tego, wciąż brakuje skutecznych metod diagnozy, dzięki której możliwe byłoby lepsze opisanie tego zjawiska, zbadanie i wprowadzenie skutecznych interwencji. Ten artykuł przedstawia reanalizę danych PIAAC, mającą na celu wybór najbardziej predykcyjnych dla umiejętności czytania pytań kwestionariuszowych. Następnie opisuje badanie, w którym osoby dorosłe o zróżnicowanym wieku i poziomie wykształcenia (N = 400) wykonały test czytania i odpowiedziały na serię pytań o cechy demograficzne, warunki życia i nawyki związane z czytaniem. Analiza regresji wykazała, że niższy poziom wykształcenia, mała liczba książek w domu w wieku 14 lat, raportowana potrzeba pomocy przy czytaniu materiałów medycznych, a także własna niska ocena poziomu czytania wyjaśniają istotną wariancję modelu i wskazują na niższe wyniki w czytaniu. Dodatkowy model, uwzględniający pytania o pracę u osób zatrudnionych (N = 246), wskazywał również wykonywanie pracy fizycznej jako związane z niższym wynikiem. Proponowane pytania mogą posłużyć do stworzenia kwestionariusza ułatwiającego identyfikację osób dorosłych z ryzykiem problemów z czytaniem. Jednocześnie nie mogą zastąpić testu wykonaniowego, wprost mierzącego umiejętność praktycznego wykorzystywania umiejętności czytania.

Pobierz plik PDF

Pobierz aneks nr 1 (PDF)

Pobierz aneks nr 2 (PDF)

Pobierz aneks nr 3 (PDF)

DOI: 10.24131/3724.230403

Abstract

Despite substantial evidence about the negative impact of bullying on academic achievement, there is relatively scarce literature on the issue of bullying in the Balkan countries, which is an area that is prone to violence also in schools. In this study, we use data gathered from the 2019 TIMSS assessment of 4th grade students in eight Balkan countries, and implement mixed models of achievements in mathematics and science as well as student- and school-level explanatory variables to determine the interactions between these variables and bullying. The results indicate that students who are more frequently targets of bullying experience a stronger positive impact of confidence and socioeconomic background, while there is no significant impact of the school’s emphasis on success and lower shortages of resources. Nonetheless, while student-level indicators generally have a lower impact on achievements than school-level ones, student-level confidence has a stronger effect than the average confidence at the school level. Our results provide evidence on possible interventions against bullying for policymakers in the region.

Pobierz plik PDF

Pobierz aneks PDF

DOI: 10.24131/3724.230404

Streszczenie

Badanie myślenia kreatywnego przeprowadzone w ramach ostatniej edycji badania PISA 2022 było pierwszym na taką skalę pomiarem tej umiejętności wśród 15-latków w Polsce na tle ich rówieśników z innych krajów OECD biorących udział w badaniu. Umożliwiło ono między innymi pomiar umiejętności 15-letnich uczniów w trzech wymiarach kreatywnego myślenia badanych w PISA (tworzenie kreatywnych pomysłów, tworzenie różnorodnych pomysłów, ocenianie i ulepszanie pomysłów) oraz w czterech domenach (rozwiązywanie problemów społecznych, rozwiązywanie problemów naukowych, wypowiedź pisemna i prezentacja graficzna). Wyniki badania PISA 2022 wykazały, że myślenie kreatywne jest mocną stroną polskich 15-latków – uzyskali oni średnie wyniki powyżej średniej dla krajów OECD – zarówno ogółem, jak i w każdym z badanych wymiarów i każdej z domen. W niniejszym artykule postawiono pytanie, czy i ewentualnie w jakim obszarze (np. konkretny typ zadań) jest potencjał do dalszego rozwijania myślenia kreatywnego polskich uczniów. W artykule zaprezentowano wyniki analizy ilościowej na poziomie zadań i w ten sposób wytypowano cztery zadania, w których polscy uczniowie wypadli nieco słabiej (istotnie statystycznie) niż ich rówieśnicy z krajów OECD biorących udział w badaniu. Dwa z nich to zadania wymagające zaprezentowania dwóch różniących się od siebie pomysłów. Jedno zadanie wymagało przedstawienia dwóch scenariuszy na film, a drugie – dwóch projektów graficznych na przypinkę. Obydwa te zadania dotyczyły wymiaru tworzenia różnorodnych pomysłów. Problemem w przypadku tych zadań mogła nie być kreatywność (oryginalność), a tzw. płynność (tworzenie wielu różnych pomysłów), ale wyłącznie w zadaniach wymagających większego nakładu pracy i rzadziej używanych w polskiej praktyce edukacyjnej. Nie wykazano jednak zależności pomiędzy wykonaniem tych zadań a wynikami na skali wytrwałości. Dwa pozostałe zadania zidentyfikowane jako nieco trudniejsze dla polskich uczniów dotyczyły z kolei domeny rozwiązywania problemów społecznych. Analiza odpowiedzi wykazała, że w przypadku obu tych zadań problemem mógł być brak szerszej wiedzy kontekstowej na temat poruszanego w nich problemu społecznego. W tekście podjęto dyskusję nad możliwymi wyjaśnieniami tych słabszych stron polskich uczniów zaobserwowanymi w ich ogólnie bardzo dobrych umiejętnościach myślenia kreatywnego oraz możliwościami wprowadzania zmian w polityce edukacyjnej w tym zakresie.

Pobierz plik PDF

DOI: 10.24131/3724.230405

Abstract

This study investigates how career and educational expectations align with school tracks in Poland’s secondary schooling, using PISA 2022 data. We examine students in general, technical, and sectoral schools, analyzing how alignment is shaped by socioeconomic status (SES), parental involvement, academic achievement, and career information-seeking. Structural equation modeling shows that SES and parental engagement improve alignment, especially in vocational tracks, where institutional support is weaker. Math performance is also key, particularly in technical schools. In contrast, career guidance and information-seeking activities have limited effects, possibly due to variation in activity types. Many 3-year sectoral vocational students aspire to careers requiring higher education, leading to notable misalignment. The findings call for track-sensitive career support to reduce inequality and support informed decision-making.

Pobierz plik PDF

Pobierz aneks PDF